The Nepali Economist Podcast: Episode 07: The Value of Money

The Nepali Economist Podcast: Episode 07: The Value of Money

  October 29, 2020    Surath Giri

---

Dear readers,

After a long hiatus of almost four months, I am finally back with another episode of my podcast - the seventh episode. In this episode, I discuss the concepts of inflation and deflation and how they impact our lives. I also discuss the ways to shield ourselves from their adverse impacts. I have presented examples of hyperinflation of Zimbabwe and the deflation of Japan and explained why the prices of bitcoin is likely to keep rising.

Please check out the episode and let me know what you think. Also, please let me know what topics would you like to see covered in upcoming episodes. You can mail me at nepalieconomist (@) gmail.com to send your messages.

You can listen to the seventh episode here:

Read More

Social Media and the "Perfect Lives": Podcast

Social Media and the "Perfect Lives": Podcast

  October 18, 2020    Surath Giri

---

Dear readers,

Global Shapers Kathmandu Hub of which I am a part of (Currently the curator) has started a new podcast on mental health and well-being. For the first episode, five of us gathered and discussed an unprecedented event in our lives - the pandemic and the lockdown. We discussed how our lockdown experience went and what lessons we learned? We talked about how there is a trend to present your life as perfect in social media and the pressure it is creating on us and what can be done about it. 

Please do check out our first episode and let me know what you think.

 

Read More

साम्यवाद किन असफल भयो ?

साम्यवाद किन असफल भयो ?

  October 10, 2020    Surath Giri

---

(My Nepali translation of the article "Why Communism Failed" by Bettina Bien Greaves)

रुसी क्रान्तिको तीन वर्षपश्चात् एकजना अस्ट्रियाली अर्थशास्त्री लुडविग भन मिसेसले साम्यवाद असफल हुने तर्क गरेका थिए र त्यसको कारण पनि व्याख्या गरेका थिए । सन् १९२० मा मिसेसले लेखेका थिए, साम्यवाद वा समाजवाद सफल हुन सक्दैन किनभने यसले स्वतन्त्र बजारलाई उन्मूलन गर्दछ जसले गर्दा बजार मूल्य हुँदैन र अधिकारीहरूलाई उत्पादनसम्बन्धी योजना बनाउँदा मार्गदर्शन गर्ने केही पनि हुँदैन । यो विवादास्पद भविष्यवाणी गर्दा मिसेस खासै चिर-परिचित थिएनन् तर पछि गएर अर्थशास्त्रको अष्ट्रीयाली (स्वतन्त्र बजार) विचारधाराको प्रमुख पैरवीकर्ताको रूपमा उनी चर्चित भए । सन् १९७३मा उनको मृत्यु भएपछि उनको सिद्धान्तका नयाँ अनुयायीहरू थपिए जसमध्ये केही पूर्वी यूरोपबाट समेत थिए ।

सोभियत संघ निकै उच्च आशाका साथ प्रारम्भ गरिएको थियो । केन्द्रीय समितिले योजना बनाउने र सबैको लागि यथेष्ट भएको सुनिश्चित गर्ने सोच थियो । कालान्तरमा राज्य विलय भएर जाने भन्ने थियो । तर सोचेको जस्तो भएन । सोभियत राज्य छिट्टै नै निकै शक्तिशाली हुन गयो र संसारकै सबैभन्दा बढी दमनकारी मध्येको बन्न गयो । १९२० र ३० को दशकमा लाखौं रुसी जनता भोकमरीले बिते ।

Photo by: Steve Harvey/Unsplash

मिसेसले औल्याए जस्तै, समाजवादी उत्पादनमा प्रयोग हुने कच्चापदार्थ, श्रम, औजार, तथा यन्त्रहरू बजारभन्दा बाहिर हुन्छन् । तिनीहरू सरकारको स्वामित्वमा हुन्छन् र सरकारी योजनाकारद्वारा नियन्त्रित हुन्छन् । कसैले पनि तिनलाई किन्न वा बेच्न सक्दैन । तिनीहरूको बजार मूल्य उत्पन्न हुँदैन किनभने तिनीहरूको विनिमय हुँदैन ।

आधुनिक उत्पादन अत्यन्त समय लाग्ने र जटिल हुन्छ । उत्पादकहरूले के उत्पादन गर्ने भन्ने निर्णय गर्दा विकल्पहरूलाई पनि ध्यान दिनुपर्ने हुन्छ । र उनीहरूले कसरी उत्पादन गर्ने भन्ने निर्णय गर्दा उत्पादनका विभिन्न माध्यममाथि विचार पुर्याउनुपर्ने हुन्छ । कच्चापदार्थ, औजार, तथा यन्त्रहरूलाई सबैभन्दा अत्यावश्यक परियोजनाको लागि छुट्याउनुपर्ने हुन्छ र कम आवश्यक परियोजनामा खेर फाल्नु हुँदैन ।

उदाहरणको लागि, एउटा नयाँ रेलमार्गको नियोजनलाई हेरौं । के यो बनाइनुपर्छ ? यदि पर्छ भने कहाँ ? र कसरी ? के रेलमार्ग बनाउनु एउटा पुल बनाउनु, विद्युत उत्पादनको लागि बाँध बनाउनु, तेल खानीको विकास गर्नु वा थप जमिनमा खेती गर्नुभन्दा बढी महत्वपूर्ण छ ? कुनै पनि केन्द्रीय योजनाकारले यी असंख्य सम्भवनाहरूलाई मध्यनजर गर्न सक्दैन भलै उसले तथ्यांकशास्त्रीहरू कर्मचारी राखेको किन नहोस् ! श्रमको सट्टा केही हदसम्म यन्त्र प्रयोग गर्न सकिएला, फलामको सट्टामा काठ, अलमुनियम, वा नयाँ सिन्थेटिक सामग्री प्रयोग गर्न सकिएला । तर योजनाकारले कसरी निर्णय गर्छन् ?

यी निर्णयहरू गर्नका लागि योजनाकारलाई यसमा संलग्न असंख्य उत्पादन कारकहरूको सापेक्षिक मूल्य – विनिमय अनुपात वा बजार मूल्य - थाहा हुन जरूरी छ  । तर जब यी कारकहरू सरकारी स्वामित्वमा हुन्छन्, तिनीहरूको कारोबार हुँदैन जसले गर्दा बजार मूल्य हुँदैन । बजार मूल्यविना, योजनाकारहरूलाई फलाम, अलुमिनियम, काठ, नयाँ सिन्थेटिक वा रेलमार्ग, तेल खानी, कृषियोग्य जमिन, ऊर्जा केन्द्र, पुल, वा आवासको सापेक्षिक मूल्य थाहा हुँदैन । उत्पादनका कारकहरूको बजार मूल्यविना योजनाकारहरूले उपभोक्ताको सबैभन्दा बढी महत्वपूर्ण आवश्यकताहरूलाई सम्बोधन गर्नका लागि कसरी उत्पादनलाई समन्वय र दिशानिर्देश गर्ने भन्नेमा अन्योलमा हुन्छन् ।

Photo by: Jonas Jovaisis/Unsplash

 रुसी क्रान्ति भएको ७० वर्ष बितिसक्यो र दोस्रो विश्वयुद्ध सकिएको पनि ४५ वर्ष बितिसक्यो । तर पनि किन रुसी जनताले आजसम्म पर्याप्त आवास वा दैनिक प्रयोगका सामानहरू पाएका छैनन् त ? किन फसल काट्ने र ढुवानी गर्ने उपकरणको अभावमा कृषि उत्पादनहरू खेतमानै कुहिइरहेका छन् त ?  कारखाना तथा तेल खानीहरूको किन राम्रो मर्मतसम्भार हुने सकेको छैन जसले गर्दा उत्पादनमा गिरावट आइरहेको छ ? किनभने कच्चापदार्थ, औजार, यन्त्र, कारखाना, तथा खेतहरू निजी स्वामित्वमा छैनन् । निजी मालिकहरूले गर्ने मोलमोलाईविना तिनीहरूको सापेक्षिक बजार मूल्य प्रतिविम्बित हुने मूल्यहरू विकास हुन पाउँदैनन् । र बजार मूल्यविना, उपभोक्तालाई आवश्यक पर्ने वस्तु तथा सेवा उपलब्ध गराउने गरि उत्पादनका क्रियाकलापहरू समन्वय गर्न असम्भव हुन्छ । यसले गर्दा साम्यवाद असफल हुन्छ ।

एउटा प्रतिस्पर्धात्मक अर्थतन्त्रमा, जहाँ उत्पादनका कारकहरू निजी स्वामित्वमा हुन्छन्, यी समस्याहरू दैनिक रूपमा समाधान हुन्छन् जब मालिकहरूले विभिन्न कारकहरूको मौद्रिक मूल्य गणना गर्दछन् र त्यसपछि इच्छाअनुसार किन्ने, बेच्ने, वा सट्टापट्टा गर्ने गर्दछन् । मिसेसले सन् १९२० मा लेखेको जस्तै, "हामीले उत्पादनका कारकहरूको निजी स्वामित्व र पैसाको प्रयोगबाट जति कदम टाढा चाल्छौं, हामी तर्कसंगत अर्थशास्त्रबाट त्यति नै टाढा पुगिराखेका हुन्छौं ।"

आज, साम्यवादीहरूले समेत मिसेस सही रहेको स्वीकार्छन् । सोभियत संघ, निजी सम्पति तथा मौद्रिक गणनाविनाको एउटा समाजवादी समाज, "आर्थिक गणनाको कम्पासविना सम्भावित तथा कल्पनीय आर्थिक सम्मिश्रणहरूको सागरमा हराउनेछ" मिसेसले भविष्यवाणी गरेका थिए सन् १९२० मा । र उनी सही ठहरिए !
 

Read More